Menisküs Yırtıkları

Menisküs Yapısı ve Yırtıkları

Her diz ekleminde, biri iç tarafta “medial menisküs” ve diğeri dış tarafta “lateral menisküs” olmak üzere iki adet “C” harfi şeklinde menisküsler bulunur. Menisküsler, ağırlık taşıma sırasında diz eklemi boyunca stresi dağıtma görevi gören lastik kıvamında yapılardır. Menisküsler ayrıca eklem stabilitesine, şok emilimine, eklem kaymasına, eklem kenarlarının korunmasına ve eklem kıkırdağının beslenmesine de katkıda bulunurlar.

Menisküs yırtıkları en yaygın eklem içi diz yaralanmasını temsil eder ve ortopedi cerrahları tarafından gerçekleştirilen cerrahi prosedürlerin en sık nedenleri arasındadır. Genç popülasyondaki spora bağlı yaralanmaların %30'undan fazlasını menisküs yaralanmaları oluşturmaktadır. Güçlü bir bükülme veya ani durma, diz eklemini oluşturan kemiklerin arasında menisküsün sıkışmasına ve potansiyel olarak yırtılmasına neden olabilir. Yaralanma mekanizması tipik olarak, bükülmüş bir diz üzerinde ağırlık taşırken yüksek kuvvet içeren ani dönme, kayma veya bükme hareketleridir.

Menisküs hasarı sıklıkla diğer bağ yaralanmalarıyla birlikte ortaya çıkabilir. Spora bağlı menisküs yaralanmaları, sıklıkla ön çapraz bağ (ÖÇB) yaralanmaları ile birliktelik gösterebilir. Dize uygulanan yanal kuvvetler, alt bacağın uyluk kemiğine göre dışa doğru dönmesine neden olur ve iç menisküsü savunmasız olduğu bir konuma getirir. Bu nedenle iç (medial) menisküs yaralanmaları, dış (lateral) menisküse göre beş kat daha fazla meydana gelir.

Menisküs hasarı dejeneratif bir şekilde de meydana gelebilir. Küçük hareketlerle dejeneratif yırtıklar meydana gelebilir ve hastalar genellikle tekrarlayan şişlik durumu ile karşılaşabilirler. Ancak spesifik bir yaralanma hatırlanmayabilir. Menisküs yırtığı gelişme riski yaşla birlikte artar, çünkü menisküslerdeki kan akışında ve esneklikte yaşa bağlı değişiklikler olmaktadır. Vücut ağırlığının artması aynı zamanda dejeneratif yırtık riskini de artırır. 65 yaş üstü hastaların %60'ında dejeneratif menisküs yırtığı olduğu, ancak menisküs yırtıklarının %50'den fazlasının asemptomatik (şikayetsiz) olduğu tahmin edilmektedir.

Menisküs yırtıklarında belirtiler nelerdir?
Menisküs yırtılmasından sonra diz eklemi tipik olarak ağrılı ve şişmiş olabilir ve bazı hareket kısıtlanmaları yaşanacaktır. Başlangıçtaki inflamatuar yanıt çözüldükten sonra ödem yavaş yavaş azalmaya başladığında, tipik olarak gelişen semptomlar şunları içerir:

Yürürken veya uzun mesafe koşarken ağrı.
Diz ekleminde şişlik ve gerginlik hissi.
Özellikle merdivenleri kullanırken rahatsızlık hissi.
Dizde dengesizlik hissi.
Dizin tam olarak düz duruma gelememesi ve kilitlenme.

Menisküs yaralanmalarının türleri nelerdir?
Fizik muayene iç veya dış menisküste hasar olup olmadığını tahmin edebilir ancak yırtığın spesifik konumunu ve görünümünü sınıflandırmak için MR veya artroskopi gibi tanısal prosedürlere ihtiyaç vardır. Menisküs yırtıkları genellikle anatomik yerleşimlerine ve görünümlerine göre tanımlanır. Menisküs yırtıkları dikey, uzunlamasına (kova sapı), enine veya dejeneratif olarak sınıflandırılabilir.

Menisküs yırtığı iyileşebilir mi?
Yırtığın yerini bilmek, en iyi tedavi yöntemine karar vermede önemli bir faktördür. Menisküs farklı bölgelerde değişken kan akışına sahiptir. Daha fazla kan akışı, daha yüksek iyileşme potansiyeli ile ilişkilidir. Menisküs damarlanma durumuna göre üç farklı bölgeye ayrılır.

Kırmızı bölge: Menisküsün yeterli kan akışını alan dış çevresi. Tamir ile iyileşme potansiyeli vardır.
Kırmızı-Beyaz bölge: Menisküsün kan akışının azaldığı orta bölgesi.
Beyaz bölge: Menisküsün neredeyse sıfır damara sahip en iç kısmı. İyileşme potansiyeli yoktur.

Menisküs yırtığı için en iyi tedavi nedir?
Menisküs yırtığı tedavisinin belirlenmesinde dikkate alınan faktörler şunlardır:
Hastanın yaşı
Hastanın aktivite düzeyi
Yırtığın yeri ve türü
Yaralanma belirtileri
İlgili diğer yaralanmalar (Ön çapraz bağı yaralanması olup olmadığı)

Menisküs yaralanmasından sonra birincil seçenekler; ameliyatsız rehabilitasyon, yırtık menisküs alanını düzeltmek ve menisküs onarımıdır.

Yırtık bir menisküsü için başlıca cerrahi yöntemler nelerdir?

Artroskopik kısmi menisküs temizlenmesi (parsiyel menisektomi), menisküsün iç 2/3'ünde kan akışının çok az olduğu veya hiç olmadığı yırtıklar için kullanılır. Artroskopi ile diz içerisine açılan 2 delik içerisinden kamera ile eklem içi görüntülenerek, yırtık menisküs kısmını ve menisküsün mümkün olan en az kısmını çıkararak kalan menisküsü stabilize etmektir. Bu yöntem ile sadece menisküsün yırtık kısmı (tüm menisküsün yaklaşık yüzde 5-10’luk kısmı) temizlenmektedir.

Menisküs onarımı ise, hastadan hastaya değişebilmekle birlikte genellikle kan akışının iyi olduğu menisküsün dış 1/3'üne yakın yırtıklarda uygulanması önerilmektedir. Yırtık kısım, menisküsün yırtık kenarlarını birleştirerek ve iyileşmelerini sağlayan dikişler ile onarılabilmektedir.

Kırmızı bölgedeki yırtıkların tedavisi için menisküs onarım tekniklerini destekleyen literatürün sayısı giderek artmaktadır. Dizleri stabil olan genç bireylerde fonksiyonel olarak başarılı sonuçlar oldukça sıktır ve başarı oranları %63-91 arasında değişmektedir, ancak yaşlı popülasyonlarda onarımın başarı oranı daha düşüktür.

Çoğu kılavuz ve uzman görüşü, cerrahi dışı ya da cerrahi yöntemi hastaya özel olarak değerlendirmek gerektiğini önermektedir. Cerrahi dışı yöntemlerden en önemlisi fizik tedavi rehabilitasyondur.

Prof.Dr.Egemen Altan